Dopiero co obchodziliśmy Wielkanoc, na naszych stołach stały starannie przyozdobione koszyki, a dzieci malowały pisanki. Czy jednak w trakcie tych przygotowań lub chociaż podczas świętowania choć jedna osoba zapytała skąd w naszej polskiej tradycji tyle pięknych i oryginalnych zwyczajów? Warto wiedzieć, że nasze dziedzictwo jest piękne, bo słowiańskie.
My słowianie…
Z przeprowadzonej przez nas ankiety na temat znajomości dziedzictwa Słowian oraz rodzimowierstwa wyszło, iż niewiele osób zdaje sobie sprawę jak wiele elementów dawnej słowiańszczyzny występuje w naszym codziennym życiu. Od przesądów, zwyczajów, po obchodzone święta. Słowiańska krew płynie w nas do dziś.
Każdy z nas zetknął się z dziedzictwem dawnych Słowian, więcej razy niż mógłby pomyśleć. W samych tekstach kultury elementy słowiańskie występowały (i występują) często: twórczość Adama Mickiewicza, komiksy „Kajko i Kokosz”, cykl książek o Wiedźminie itd. Dobrze jest znać choćby podstawy mitologii słowiańskiej, aby móc takie elementy rozpoznać i czerpać z nich podwójną radość.
Czasem kojarzymy, że dane święta czy tradycje wywodzą się z naszej dalekiej przeszłości, ale często trudno nam powiedzieć na ten temat coś więcej. Obchody, które najbardziej kojarzymy z kulturą Słowian to Dziady i Dożynki, a obchodzonych nie tak dawno temu Jarych Godach nie łączymy ze znaną nam tradycją topienia Marzanny. Znajomość rodzimowierstwa również nie jest powszechna, wielu nawet nie wie, że coś takiego jak rodzimowierstwo rozwija się w Polsce.
Znajomość naszej historii jest ważna, dzięki niej rozumiemy więcej i wyciągamy z niej wnioski oraz wartości, które pomagają nam w niepowtarzaniu błędów przeszłości. Nikogo nie powinno się rozliczać z nieznajomości pewnych zagadnień historycznych, ale na pewno powinno się uświadamiać, że o pewnych tematach warto wiedzieć więcej. Jednym z nich jest z pewnością dawna słowiańszczyzna, której ślady widać do dzisiaj.
Tam, gdzie wszystko się zaczęło – historia Słowian
To, że przed samym chrześcijaństwem na ziemiach Polski istniały inne wierzenia, nie jest może aż tak tajemną wiedzą, jednak ilu potrafi powiedzieć o tym coś więcej? Odpowiedzieć na pytanie, w co wierzyli dawni Słowianie, w jaki sposób celebrowali ważne dla nich daty czy wydarzenia? Odpowiadając na te pytania, jak i na inne w tematyce Słowian, wiele rzeczy staje się dla nas zrozumiałe. Nagle, okazuje się, że z dawnymi Słowianami łączy nas więcej niż mogłoby się nam z początku wydawać. Echa przeszłości nie cichną.
“[…]wierzenia Słowian to głównie, jak dla mnie, to taka wartość tożsamościowa. Dobrze wiedzieć skąd się wyrasta, z jakich korzeni, gdzie one tkwią.”
– fragment rozmowy z Radosławem Sawickim
Kiedy decydujemy się na zgłębienie jakiegoś tematu, pierwszym pytaniem jest zwykle „Gdzie szukać?”, zazwyczaj odpowiedzią będzie Internet, może książka. Czasem jednak znalezienie odpowiedniego źródła, które właściwie wprowadzi w interesujący nas temat, nie jest takie łatwe. Przede wszystkim na temat Słowian można natrafić na wiele mogących wprowadzić nas w błąd źródeł. Z tego okresu nie zachowało się niestety wiele godnych zaufania źródeł, które w wyczerpujący sposób pokazywałyby kulturę naszych słowiańskich przodków. Z tego powodu przeprowadziliśmy rozmowę z Panem Radosławem Sawickim z Muzeum Mitologii Słowiańskiej. Dzięki niemu dowiemy się, kim naprawdę są Słowianie i czy w ogóle da się jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Zastanowimy się również czy wiedza o naszym słowiańskim dziedzictwie powinna być dla nas ważna. Zapraszamy do wysłuchania (bądź przeczytania) naszej rozmowy.
“Dzisiaj jest moda na słowiańskość, na dawną słowiańszczyznę. Bardzo dużo książek się ukazuje niektóre, które są bardziej wartościowe merytorycznie, inne mniej. Natomiast obserwujemy przez ostatnie lata, że jest taki boom na dawną słowiańszczyznę, dużo grup rekonstrukcyjnych powstaje, inicjatyw kulturalnych i to cieszy.”
– fragment rozmowy z Radosławem Sawickim
Radosław Sawicki – pomysłodawca i prowadzący Muzeum Mitologii Słowiańskiej w Grodzisku Owidz. Znawca oraz pasjonat mitologii słowiańskiej.
Rodzimowierstwo – wierzenia Słowian w nowoczesnym wydaniu
Jest w Polsce pewna grupa wyjątkowych ludzi, która doskonale rozumie jak ważna jest pamięć o dawnych Słowianach. Z niezwykłą dbałością troszczą się o to, aby ich wierzenia przetrwały i były przekazywane dalej. Rodzimowiercy, bo o nich tu mowa, wyznają religię naszych przodków, a jej mądrości oraz tradycje włączają w swoje codzienne życie.
“Kultywuję wiarę przodków, chcę w niej trwać po sam kres mych dni. Wiem, że jest to jedyna właściwa ścieżka dla nas jako Słowian, spadkobierców tej tradycji którą utrwalamy.”
– fragment rozmowy z Wojnarem
O samym rodzimowierstwie niewiele się mówi. Niektórzy nie wiedzą, że takie wyznanie istnieje, jeszcze inni nie traktują jego wyznawców poważnie. Religia ta ma w Polsce zarejestrowanych kilka swoich instytucji czy zrzeszeń. Pomimo iż rodzimowierstwo składa się ze wszystkiego, co nasi przodkowie nam przekazali, czyli jest wprost żywym zapisem historii Polski, to wiara ta niestety nie cieszy się należącym się jej szacunkiem. Nie jest to tylko czysta religia, to przede wszystkim chęć zachowania pamięci o naszej przeszłości, tego, skąd się wywodzimy i tego, z czego się tak naprawdę składa się nasze życie. Z Wojnarem (a tak naprawdę Marcinem Sadowskim), wieloletnim rodzimowiercą oraz doświadczonym Żercą rozmawialiśmy o tym, jak dzisiaj wyglądają słowiańskie wierzenia i jak ważne są one dla nas w poszukiwaniu własnej tożsamości. Zachęcamy do wysłuchania (lub przeczytania) naszej rozmowy.
“Co do różnic pomiędzy takimi, że tak powiem “zwykłymi ludźmi”, którzy stoją sobie obok tego całego rodzimowierstwa a samymi rodzimowiercami. Mogę powiedzieć tylko tak: my ich zawsze i otwarcie zapraszamy na obrzędy, aby te obrzędy poznali. Żeby np. zrozumieli, że my jako rodzimowiercy też nie gryziemy, że jesteśmy społecznością, która wyrosła na wierzeniach naszych przodków i posiada własną, naturalną kulturę, która opiera się na tym, co Państwo Polskie, przedchrześcijańskie Państwo Polskie wybudowało dawnymi czasy.”
– fragment rozmowy z Wojnarem
Marcin Sadowski – rodzimowierca od prawie 20 lat, pełni funkcję Żercy w mazowieckim oddziale „Rodzima Wiara”. Wśród rodzimowierców znany jako Wojnar.
Płynie w nas słowiańska krew
Historię trzeba pielęgnować, bo wielu jest gotowych o niej zapomnieć. Wiedza o dawnych Słowianach tym bardziej wymaga tej pielęgnacyjny, gdyż przez wieki była zaniedbywana. Osoby zajmujące się historią i mitologią słowiańską pilnują, aby wiedza o niej rozpowszechniana była prawdziwa, a przynajmniej przedstawiana we właściwy sposób, bez żadnych przekłamań czy wyolbrzymień. Mają oni nadzieję, że w szkołach temu zagadnieniu będzie poświęcone więcej uwagi oraz że samo polskie społeczeństwo przypomni sobie o własnej historii. Rodzimowiercy dbają o to, aby wierzenia naszych przodków nie umarły. Sami kultywują ich tradycje i przekazują je dalej swoim dzieciom. Pragną, tylko żeby szacunek do rodzimej wiary był rzeczą naturalną i żeby była ona traktowana na równym poziomie z innymi wierzeniami w Polsce. Jest to ważne nie tylko z punktu duchowego, ale również historycznego.
“Nigdy nie pozwólcie sobie dać czegokolwiek wmówić. Najpierw oceńcie sami, popatrzcie własnymi oczami. Oceńcie i przekonajcie się, najlepiej jako sami ludzie, ludzie o własnej woli, żeby wasze przekonanie wypływało z głębi własnego serca. “
– fragment rozmowy z Wojnarem
Warto zgłębiać historię naszego słowiańskiego dziedzictwa, nie tylko pomoże to w odnalezieniu własnej tożsamości, ale również pozwoli zrozumieć wiele naszych codziennych zwyczajów. Naszych słowiańskich korzeni nie trzeba się wstydzić, a tym bardziej o nich zapominać. Są one i będą częścią nas przez całe nasze życie. Pamiętajmy o nich nie tylko teraz, ale dbajmy też o to, aby i przyszłe pokolenia miały o czym pamiętać.
Słowniczek:
Chram – Miejsce sakralne wśród Słowian. Tam się spotykali, modlili, organizowali obrzędy.
Domowik – Słowiański opiekuńczy duch domu
Klechda – Podania ludowe nawiązujące do panujących w danym miejscu wierzeń, historii.
Kosopleciny – Wejście w wiek dziewczęcy. Odbywa się zazwyczaj około dziewiątego roku życia lub przy pierwszej miesiączce. Matka pełni tutaj główną rolę, ona zaplata córce warkocz i zawiązuje czerwoną wstążeczkę, która ma odganiać złe duchy.
Leszy – Słowiański demon. Panował nad lasami i zwierzętami w nim żyjącymi
Marzanna – Słowiańska bogini zimy i śmierci. Znana również ze zwyczaju, który nakazuje topienie lub palenie kukły wykonanej ze słomy na podobieństwo Marzanny, ma symbolizować odrodzenie i nadejście wiosny.
Mokosz – Matka Ziemia, bogini płodności, urodzaju, opiekunka kobiet i dzieci.
Perun – Władca gromu i błyskawicy, czczony jako bóg wojny, siły, męstwa i męskiej płodności. Kult Peruna najprawdopodobniej obejmował całą Słowiańszczyznę.
Postrzyżyny – Oznaczały osiągnięcie przez chłopca wieku młodzieńczego. Odbywają się około siódmego roku życia i polegają na przyjęciu przez chłopca religii przodków. Postrzygany musi wymówić pewną formułę, a następnie opiekun obcina mu włosy.
Swaćba – Obrzęd zaślubin. U Słowian nie miał on wymiaru sakralnego, więc nie ma jedynego właściwego schematu odbywania się Swaćby.
Świętowit (dawniej znany jako Światowit) – Główne bóstwo czczone w grodzie Arkony przez Słowian połabskich. Był uważany za najwyższego boga – pana niebios, wojny, płodności i urodzaju.
Trygław – Bóstwo Słowian połabskich i Pomorzan. Przedstawiane jako postać z trzema głowami. Jego atrybutami był czarny koń i święty dąb.
Tryzna – Obrzęd pogrzebowy. Przypominał stypę. Urządzało się ucztę i igrzyska na cześć zmarłego.
Utopiec – Słowiański demon. Osoby, które go ujrzały z przerażania doznawały pomieszania zmysłów
Wodnik – Słowiański demon i władca zbiorników wodnych
Żerca (zwany także Ofiarnikiem) – Kapłan w religii słowiańskiej. Nie jest to funkcja stała, a Żerca może zmieniać się z obrzędu na obrzęd. Ofiarnikiem może również stać się kobieta, zwana wołchowynią.
Żertwa – Ofiara całopalna składana na cześć bóstwa przez Żercę
Jeśli chcesz wiedzieć więcej o Mitologii Słowiańskiej…
Adres strony internetowej:
Jeśli chcesz wiedzieć więcej o rodzimowierstwie…
Mail kontaktowy: [email protected]
Wydawca
Kamil Naszydłowski
Redaktor Techniczny
Karolina Krawczyńska
Współautorzy
Dane Chyła, Kateryna Hrynko, Wiktoria Tyszko, Basia Zakrzewska, Viktoriia Franchuk
Źródła:
- Zdjęcie wyróżniające z http://muzeumslowianskie.pl/
- (Nie)zapomniane obrzędy i zwyczaje słowiańskie | Artykuł
- SłowiańsKości
- Wątki słowiańskie we współczesnej kulturze
- iSAP Słowiańska Agencja Prasowa
- https://rodzimawiara.org.pl/
- https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/25312/GAJDA_Swieta_i_obrzedy_rodzimej_wiary_2007.pdf?sequence=1&isAllowed=y&fbclid=IwAR3dV1PPPxwPHScH1NvafULNNjkIRmKcAw8IMZ8ee_L3QCtUpxQ4vEMKVa8
- Adventure by Alexander Nakarada, https://filmmusic.io/song/6092-adventure, https://filmmusic.io/standard-license